Η εκκλησία της Αγ. Παρασκευής βρίσκεται στο Μέτσοβο – στο κέντρο του οικισμού – και αποτελεί ίσως τον πιο αξιόλογο ναό του.

Σπάνια Ιερός Ναός έχει τόσο μεγάλο ιστορικό βάρος, όσο ο ναός της Αγίας Παρασκευής Μετσόβου, που απετέλεσε και αποτελεί για τους Μετσοβίτες τον άξονα περιστροφής της θρησκευτικής, εθνικής και πολιτιστικής τους ζωής.

Συμπληρώθηκαν ήδη τα 500 χρόνια από την πρώτη ανακαίνιση του Ιερού Ναού της Αγίας Παρασκευής Μετσόβου, που έγινε το 1511. Βέβαια, ο ναός της Αγίας Παρασκευής είναι παλαιότερος. Και μόνον η αναφορά του 1380 μ.Χ. στο ανώνυμο χρονικό των Ιωαννίνων για τον ιερομόναχο Ησαΐα ως καθηγούμενο Μετσόβου, επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές, αφού η Αγία Παρασκευή αρχικά ήταν Μοναστήρι και ο Ησαΐας Καθηγούμενός της. Για την ιστορία αναφέρουμε ότι οι άλλες ανακαινίσεις του ναού της Αγίας Παρασκευής έγιναν το 1759 με αυτοκρατορική άδεια, το 1894 με δαπάνη του Γεωργίου Αβέρωφ και το 1959 από το Ίδρυμα Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα με πρωτοβουλία και επιμέλεια του Ευαγγέλου Αβέρωφ – Τοσίτσα.

Πέραν όλων ο ναός της Αγίας Παρασκευής είναι κυρίως και πρωτίστως χώρος λατρείας και δοξολογίας του Θεού και τόπος ανευρέσεως του νοήματος της ζωής και του προορισμού της υπάρξεως. Εδώ ο χρόνος συναντά την αιωνιότητα και ο πιστός βιώνει το λειτουργικό χρόνο δηλ. την αιωνιότητα στο παρόν.

Ο ναός της Αγίας Παρασκευής, εκτός του πνευματικού και λατρευτικού του χαρακτήρα, είναι και ένα λαμπρό πολιτιστικό μνημείο που εντυπωσιάζει τους επισκέπτες. Μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας είναι το τέμπλο του ναού, που φιλοτεχνήθηκε από Μετσοβίτες ξυλογλύπτες το 1730. Τα σκαλίσματα του τέμπλου παριστάνουν διάφορα επεισόδια από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη καθώς και διάφορα διακοσμητικά στοιχεία. Οι είκοσι δύο εικόνες της πάνω ζώνης του τέμπλου είναι της σχολής της Β.Δ. Ελλάδος και ανήκουν χρονολογικά στο διάστημα μεταξύ 1700-1730. Οι δέκα υπέροχες εικόνες του κάτω διαζώματος είναι ρωσικές και τοποθετούνται μεταξύ του 1820 – 1840. Αποτελούν αφιερώματα ευπόρων Μετσοβιτών εγκατεστημένων στη Ρωσία.

Στο ναό της Αγίας Παρασκευής υπάρχει και μια πρωτοτυπία. Ο διπλός άμβων. Ο πρώτος για την ανάγνωση του Ευαγγελίου. Ο δεύτερος για την ανάγνωση του Αποστόλου και το κήρυγμα. Στα χρόνια της Πατριαρχικής Εξαρχίας από το μικρότερο άμβωνα διαβάζονταν τα Πατριαρχικά αποκαταστατικά γράμματα και σιγίλλια, που απευθύνονταν προς την Εξαρχία και το λαό του Μετσόβου.

H Mονή του Αγίου Νικολάου, κτισμένη στα νοτιοδυτικά του Μετσόβου, κοντά στην όχθη του Μετσοβίτικου ποταμού, υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα μοναστήρια της περιοχής. Η ίδρυσή της ανάγεται στη βυζαντινή εποχή, καθώς τον 14ο αι. γίνεται για πρώτη φορά λόγος για το μοναστήρι και τον ηγούμενό του Ησαία. Στη μακραίωνη ιστορία του επισκευάστηκε αρκετές φορές, ωστόσο ανακαινίστηκε ριζικά γύρω στο 1700. Η σημερινή του μορφή οφείλεται στις αναστηλωτικές εργασίες που έγιναν γύρω στα 1960, από το ‘Ιδρυμα Bαρώνου Μιχαήλ Τοσίστα.

Το καθολικό του μοναστηριού είναι καμαροσκέπαστο. Οι τοιχογραφίες εσωτερικά διατηρούνται σε σχετικά καλή κατάσταση. Χρονολογούνται το 1702 και είναι έργο του ζωγράφου Ευσταθίου, σύμφωνα με επιγραφή που υπάρχει αριστερά της τοξωτής εισόδου στη νότια πλευρά του ναού. Ωστόσο διακρίνονται δύο φάσεις ζωγραφικής, στην πρώτη από τις οποίες ανήκει το μεγαλύτερο μέρος των τοιχογραφιών του ναού που χρονολογούνται, όπως προαναφέραμε, στις αρχές του 18ου αι. και είναι έργο του Ευσταθίου. Στη δεύτερη φάση ανήκουν οι τοιχογραφίες του δυτικού τμήματος του ναού, στις οποίες παρατηρούνται έντονες οι δυτικές επιδράσεις και οι οποίες χρονολογικά είναι προγενέστερες, πιθανότατα του 17ου αιώνα.

Σε επαφή με την εξωτερική πλευρά του ναού έχει διαμορφωθεί παρεκκλήσι, αφιερωμένο στο νεομάρτυρα Αγιο Νικόλαο τον εκ Μετσόβου, ο οποίος μαρτύρησε το 1659. Το μοναστήρι περιβάλλεται από τα κελιά και άλλα βοηθητικά κτίσματα που διατηρούνται σε αρκετά καλή κατάσταση.

https://www.youtube.com/watch?v=07za15aG3v4

Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στο ΒΑ μέρος του Μετσόβου, στο κέντρο του Αβερώφειου Κήπου.

Στο παρελθόν, ο ναός είχε ανακαινιστεί το 1850 με δαπάνη του Γεωργίου Αβέρωφ και το 1964 με δαπάνη του ιδρύματος Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα.

Το 2002 ανακαινίστηκε, για πρώτη φορά εξ ολοκλήρου, με προσωπική δαπάνη του πρώην Ευρωβουλευτή και προέδρου του Ιδρύματος ΕΓΝΑΤΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ, κ. Γιάννη Αβέρωφ.

Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου είναι χαρακτηριστικό δείγμα βασιλικής με τρούλο, έχει ξυλόγλυπτο τέμπλο, αρχιερατικό θρόνο, άμβωνα των μέσων του 19ου αιώνα και εικόνες που χρονολογούνται από το 1709.

Η Μονή Κοιμίσεως της Θεοτόκου βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον οικισμό του Μετσόβου, στη διασταύρωση των δύο παραποτάμων του Αράχθου, του Μετσοβίτικου και του Ανηλιώτικου.

Η Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι ένα μοναδικό μοναστήρι που βρίσκεται μέσα στο Μέτσοβο και χτίστηκε το 1754. Περιλαμβάνει διώροφα κελιά, ξενώνες, πλακοστρωμένες αυλές σε επίπεδα, υπέροχες τοιχογραφίες, τέμπλο και εικόνες του 17ου αιώνα και το καμπαναριό του που από τη μέση και πάνω είναι ξύλινο. Λένε ότι η καμπάνα του κατασκευάστηκε στα Γιάννενα το 1870.

Ιστορία

Η Μονή Παναγίας Μετσόβου (μοναστήρι της Κάτω Πολιτείας ή του Κάτω Ποταμού) ιδρύθηκε τον 17ο-18ο αιώνα και είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Η θέση του μοναστηριού και οι μαρτυρίες καταδεικνύουν ότι το μοναστήρι εξυπηρετούσε τους οδοιπόρους που έπαιρναν το δρόμο του Ζυγού για να φθάσουν στη Θεσσαλία. Οι ηγούμενοι της Μονής είχαν την οικονομική διαχείριση των υποστατικών της και ρύθμιζαν τον αγροτικό και κτηνοτροφικό μηχανισμό της. Αυτοί υπέγραφαν δωρητήρια, ενοικιαστήρια, μίσθωναν εργάτες και κανόνιζαν τις ελεημοσύνες του.

Από δεφτέρια λογαριασμών (1730 και μετά), από αποδείξεις πληρωμής και κτίσματα, αντικείμενα, αχερώνες, αμπέλια, βαρέλια κρασιού μαθαίνουμε τι περιουσία είχε η μονή, η οποία ήταν σε σύγκριση με άλλες φτωχή.

Από το 1958 η Μονή έμεινε κλειστή, για να ανακαινιστεί και να ξαναλειτουργήσει το 1977 από τη μοναχή Θέκλα.

Κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου γίνεται μεγάλο πανηγύρι προς τιμήν της Παναγίας.

Η Μονή Ζωοδόχου Πηγής βρίσκεται στο δρόμο για το χωριό Ανθοχώρι στους πρόποδες του όρους Περιστέρι, μόλις 10 χλμ από το Μέτσοβο, ανάμεσα στις βελανιδιές και στα βράχια και εορτάζει της Ζωοδόχου Πηγής. Οι ντόπιοι την αποκαλούν η  Παναγιά της Κιάτρα Ρόσα που στα βλάχικα σημαίνει η Παναγιά στο κόκκινο λιθάρι, λόγω των κόκκινων βράχων στα ανατολικά της Μονής που στο παρελθόν χρησίμευαν για ασκηταριά.

Ιδρύθηκε πιθανότατα τον 17ο αιώνα και ανακαινίστηκε το 1732. Το  καθολικό, αγιορείτικου τύπου με τρούλο, κοσμείται στο εσωτερικό με τοιχογραφίες που χρονολογούνται στις αρχές του 19ου αιώνα. Στη δυτική πλευρά έχει χαγιάτι και στην ανατολική μια πεντάπλευρη αψίδα. Η αψίγα κοσμείται με αβαθή τόξα και στο επάνω μέρος με κόγχη με τη παράσταση της Ζωοδόχου, η οποία πλαισιώνεται με τις παραστάσεις των Αρχαγγέλων και από τέσσερα εντοιχισμένα πήλινα πινάκια. Το συγκρότημα έχει ανακαινιστεί πλήρως πρόσφατα και είναι διατηρητέο μνημείο.

Το 1820, μια αποτυχημένη επίθεση των Ελλήνων κατά του οθωμανικού στρατού που κατευθυνόταν προς τα Ιωάννινα εναντίον του Αλή Πασά, έδωσε αφορμή στην καταστροφή του μοναστηριού και την σφαγή των μοναχών.

Η Μονή της Κοίμησης της Θεοτόκου Χρυσοβίτσας (Κυράς της Κουσιοβίτσας ή Κουρσοβίτσας ή Κοσβήτζας ή Χρυσοβίτσας) βρίσκεται στο ομώνυμο χωριό της επαρχίας Μετσόβου Β.Α. των Ιωαννίνων και Δυτικά του Μετσόβου σε υψόμετρο 1000 περίπου μέτρων.

Ιστορία

Το παλαιό όνομα του χωριού ήταν «Παλαιόμυλος» και βρισκόταν πιο χαμηλά, στη θέση «Μποντίνια». Το σημερινό όνομα το οφείλει στη θαυματουργό εικόνα της Θεοτόκου της Οδηγήτριας που βρέθηκε σε εκείνη την περιοχή και που στην πίσω πλευρά της ήταν γραμμένη η λέξη «Χρύσοβα» ή σύμφωνα με τον ζωγράφο και λόγιο Γ. Πλατάρη «ΜΗΡ ΘΟΥ η Χρυσοβιτσιώτισσα».

Σύμφωνα με Χειρόγραφο της Μονής Ξηροποτάμου του Αγίου Όρους, το οποίο γράφτηκε μεταξύ 1755-1766 από τον Επίσκοπο Παραμυθιάς και Βοθρωτού Παΐσιο Δήμαρο, το μοναστήρι κτίσθηκε στο μέρος, όπου εμφανίστηκε η εικόνα της Παναγίας κατά το 1486 . Το συγκεκριμένο χειρόγραφο τυπώθηκε και εκδόθηκε στη Βενετία το 1794 «Παρά τω Νικολάω Γλυκεί τω εξ Ιωαννίνων» και το 1909 από τον Σπύρο Λάμπρου.

Περιγραφή της Μονής

Το μοναστήρι βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και περιβάλλεται από τείχος, το οποίο μοιάζει με κάστρο. Έχει τρεις εισόδους που παλαιότερα ήταν και οι τρεις χαμηλές και έκλειναν με δρύινες πόρτες. Σήμερα οι δύο από αυτές (δυτική και νότια) έχουν τροποποιηθεί, ενώ η ανατολική παραμένει στην αρχική της μορφή. Στοιχεία για την κατασκευή του κάστρου από κάποιον ονόματι Μπαλατσό δίνει μία εγχάρακτη πλάκα που βρίσκεται στα κελιά.

Στα χρόνια της ακμής της η μονή είχε «δεκατρείς Γούμενους» και λειτούργησε ως ανδρικό, αλλά και γυναικείο μοναστήρι. Ήταν πλούσια μονή και άφησαν σ’ αυτή κληροδοτήματα με τη διαθήκη τους ο Νικόλας Γλυκής το 1693, ο Σπυρίδων Ρίζος το 1749, ο Νικόλαος Ζωσιμάς το 1841 και άλλοι .

Στο κέντρο του μοναστηριού βρίσκεται το καθολικό που διατηρεί την αρχική του μορφή μέχρι σήμερα. Στη νότια πλευρά του ναού υπήρχε ένα παρεκκλήσι του Αγίου Θεοδώρου που μέχρι τη δεκαετία του ’60 χρησίμευε και ως οστεοφυλάκιο του κοιμητηρίου του χωριού. Στη νότια και βόρεια πλευρά του κάστρου υπήρχαν κελιά, από τα οποία σήμερα σώζονται ανακαινισμένα μόνο αυτά της νότιας πλευράς, Τα κελιά της βόρειας πλευράς κάηκαν κατά την περίοδο της Κατοχής. Στα τέλη του 20ου αιώνα κτίσθηκε βορειοανατολικά του καθολικού εκκλησάκι αφιερωμένο στον Άγιο Θεόδωρο που σήμερα στο υπόγειό του υπάρχει το οστεοφυλάκιο του χωριού .

Σήμερα το μοναστήρι της Χρυσοβίτσας λειτουργεί ως ενοριακός ναός, έχει μοναστηριακή όψη και κρατάει ένα τυπικό που συγγενεύει προς το μοναστηριακό και έχει προσκυνηματικό χαρακτήρα.